داشتن ریال دیجیتال حق بانک مرکزی است / حریم خصوصی افراد نقض می‌شود؟
بعد از ریال سکه‌ای، اسکناس ریال و ریال مجازی حالا با ریال دیجیتال مواجه هستیم. پروژه‌ای که از سال 1400 زمزمه‌هایی از آن به گوش می‌رسید و در سال 1401 توسط بانک مرکزی سند یا پیش‌نویسی 52 صفحه‌ای از آن منتشر شد. اما ریال دیجیتال چگونه می‌تواند تغییرات و تحولاتی را ایجاد کندو این تغییرات به چه عواملی بستگی دارند؟
به گزارش تجارت‌نیوز، طراحی پروژه ریال دیجیتال از سال 1400 آغاز شد. اما اجرای اولیه آن به اوایل سال 1401 بازمی‌گردد. در سال 1401 بانک مرکزی با انتشار پیش‌نویسی 52 صفحه‌ای از سند ریال دیجیتال رونمایی کرد.
داشتن ریال دیجیتال حق بانک مرکزی است
در طول زمان شکل‌های مختلفی از ریال را دیده‌ایم. ریال سکه‌ای، ریال کاغذی، ریال مجازی و حالا ریال دیجیتال. عباس آشتیانی پژوهشگر بلاک چین و اقتصاد دیجیتال به طور کلی در مورد ریال دیجیتال به تجارت‌نیوز گفت: «فارغ از مثبت یا منفی بودن این پدیده، همانطور که ما ارز ملی خود را طبق قانون بانک‌داری به عنوان ریال داریم و آن را در اشکال مختلف دیده‌ایم. مثلا سکه و بعد اسکناس. سپس ریال داخل حساب‌های بانکی و امروز این حق بانک مرکزی‌ست شکل دیگری از ریال را اختیار داشته باشد.»
در واقع شکل ارز با تکنولوژی رابطه مستقیم داشته است. زمانی که بشر توان ساخت بشر را بدست آورد، پروسه یا فرایند سخت ضرب سکه گذشته‌ای دور را به عصر اسکناس پیوند زد. سپس زمانی که بانک‌ها پدید آمدند و تکنولوژی‌های مورد استفاده آن‌ها به تکامل رسید، کارت‌های بانکی حامل پول شما می‌شدند و اعدادی اطلاعات حساب شما را با خود حمل می‌کردند. و امروز که بلاک چین از راه رسیده‌ست، این تحول و دگرگونی در ارز ملی کشورمان هم رخ خواهد داد. یعنی ریال دیجیتال، انتزاعی از ریال را به وجود خواهد آورد.
بلاک چین چه ویژگی‌هایی به دست می‌دهد؟
عباس آشتیانی در این مورد گفت: «فناوری بلا‌چین یکی از مهم‌ترین ویژگی‌هایی که در خود دارد، شفافیت است. مورد دیگر قابلیت انتقال و تسویه همتا به همتا است. ریال دیجیتال در صورت استفاده درست از همین دو ویژگی فناوری بلاک چین از سوی بانک مرکزی، می‌تواند جلوی خلق پول بی‌رویه را بگیرد و شفافیتی در خلق نقدینگی، جریان پول و یا حتی شکل پول به وجود بیاورد. این مسئله بسیار بسیار می‌تواند بر کنترل انتظارات تورمی مردم و اقتصاد کلان تاثیر مثبتی از خود به جای بگذارد.»
ریال دیجیتال می‌تواند مانع خلق نقدینگی بیجا شود
ریال دیجیتال از امروز تا لحظه‌ای که بتواند به مرحله تاثیرگذاری برسد فاصله زیادی در پیش دارد. نوع واکنش که از این پدیده می‌توان در نظر گرفت وابسته به نحوه برخورد عمومی با ریال دیجیتال و نحوه مدیریت بانک مرکزی در این حوزه است.
وی افزود: «البته این نکته برای آینده و گسترش ریال دیجیتال قابل ذکر است. اینکه اگر بانک مرکزی بتواند از این ویژگی‌های بلاک چین به شکل درستی استفاده کند. بدین معنا که بانک مرکزی تصمیم بگیرد که جریان مالی ریال به شکل سالمی شفاف کند. این فناوری می‌تواند مانع خلق نقدینگی بیجا شود.»
سرعت و دقت تسویه تا حدود زیادی افزایش می‌یابد
یکی دیگر از ویژگی‌هایی که ریال دیجیتال به دست می‌دهد این است که قابلیت تسویه همتا به همتاست. نظام‌های پرداختی فعلی بانک مرکزی با این تکنولوژی از دیدگاه عباس آشتیانی زین‌پس دستخوش تغییر می‌شوند. وی در این مورد گفت: «ریال دیجیتال با استفاده از تکنولوژی بلاک چین می‌تواند اماکن استفاده از کیف‌پول‌ها را به دست دهد. این مسئله سرعت و دقت تسویه را تا حدود بسیار زیادی افزایش می‌دهد. البته تمام این مسائل زمانی اتفاق می‌افتد که بتوان به شکل درستی از این قابلیت‌ها استفاده کرد.»
ریال دیجیتال و حریم خصوصی افراد
سومین ویژگی بلاک چین قابلیت برنامه‌ریزی پول است. که متاسفانه سایه‌اش بر حریم خصوصی افراد می‌افتد. عباس آشتیانی، پژوهشگر بلاک چین و حوزه اقتصاد دیجیتال در این مورد گفت: «در سپیدنامه‌هایی که از سوی بانک مرکزی برای ریال دیجیتال تا به امروز منتشر شده است، بر استفاده از این قابلیت تاکید بیش از اندازه‌ای شده است. بدین ترتیب هر ریال می‌تواند به صورت هدفمند برای محل خرجی به اصطلاح تخصیص داده شود. مثل هدفمند کردن جریان پول در موضوع یارانه‌ها. این مسئله با حریم خصوصی و آزادی عمل افراد در تناقض است و ناقض آن‌هاست.»
آنچه که رخ خواهد داد بستگی به عملکرد بانک مرکزی دارد
آنچه که تا بدین جا مورد بحث قرار گرفت، ویژگی‌ها و قابلیت‌هایی بود که با استفاده از فناوری بلاک چین به‌دست می‌آید. عباس آشتیانی در این مورد گفت: «این سه مورد از ویژگی‌هایی بود که در کنار چندین و چند ویژگی مهم که فناوری بلاک چین دارد، می‌تواند برای ریال دیجیتال ما به ارمغان بیاد و بستگی به این موضوع دارد که بانک مرکزی با خوش‌سلیقگی یا کج‌سلیقگی از کدام یک از این ویژگی‌ها چطور و چقدر استفاده کند. البته به یاد داشته باشید که داشتن ریال دیجیتال حق بانک مرکزی‌ست.»
با دیجیتال شدن یا بلاک چینی شدن ریال می‌توان به سادگی آن را از طرق مختلف با بلاک چین‌های مختلف مرتبط کرد. می‌توان با استفاده از این قابلیت‌ها متوجه تحولاتی شد که در ساختار اقتصادی به وجود می‌آید.
چشم‌انداز ریال دیجیتال چیست؟
عباس آشتیانی در پاسخ به این سوال گفت: «با توجه به سطح کارکرد بسیار محدودی که فعلا برای ریال دیجیتال تعیین شده یعنی 15 میلیون تومان در هر کیف پول با قابلیت محدود جابه‌جایی و اینکه این پروژه فعلا در سطح یک منطقه در حال اجراست، باید ابعاد پیدا و پنهان آن را سنجید و رصد کرد. اگر پذیرش دستوری برای این شکل از ریال نداشته باشیم، من فکر می‌کنم که استارتاپ‌هایی در این اکوسیستم بر پایه ریال دیجیتال شکل بگیرند. به مرور زمان استارتاپ‌هایی که با توکن‌هایی با پشتوانه دارایی واقعی کار می‌کنند اولین استقبال را خواهند کرد. استارتاپ‌هایی که گله دارند از شکل تسویه فعلی نظام بانکی، احتمالا از ریال دیجیتال استفاده کنند.»
البته محدودیت‌های ابتدایی در مورد ریال دیجیتال، ابعاد پنهان خود را به مرور زمان از خود نشان می‌دهد. با توجه به گفته‌های عباس آشتیانی و انچه که از ظواهر برمی‌آید نحوه مدیریت نهاد مربوط یعنی بانک مرکزی در این مورد اهمیت بسیار بالایی دارد. ممکن است حتی استقبال خصوصی و عمومی از ریال دیجیتال به حدی باشد که این پروژه به سطوح دیگری ارتقا یابد. بنابراین باید به انتظار نشست تا دید در آینده چطور از قابلیت‌هایی که بلاک چین به دست می‌دهد، استفاده خواهد شد.
اخبار حوزه رمزارزها را در صفحه ارز دیجیتال تجارت‌نیوز بخوانید.
