روش جدید دانشگاه استنفورد برای درمان سرطان با استفاده از پروتئین

پژوهشگران دانشگاه استنفورد روشی منحصربه‌فرد برای مبارزه با سلول‌های سرطانی، به‌ویژه در برخی از انواع لنفوم، ابداع کردند. روش عبارت از ایجاد یک «چسب مولکولی» است که با اتصال دو پروتئین، سلول‌های سرطانی را وادار به خودکشی طبیعی می‌کند. این فرایند آپوپتوز یا مرگ برنامه‌ریزی‌شده سلولی نامیده می‌شود و به بدن امکان حذف سلول‌های قدیمی و آسیب‌دیده را می‌دهد. این روش جدید می‌تواند جایگزین هدفمندتری برای درمان‌های سنتی سرطان مثل شیمی‌درمانی باشد که معمولاً به سلول‌های سالم نیز آسیب می‌زند.

بدن ما روزانه حدود ۶۰ میلیارد سلول را از طریق آپوپتوز به طور طبیعی از بین می‌برد. این سیستم خودتنظیم‌کننده به حفظ سلامت کمک و سلول‌های کهنه را با سلول‌های جدید جایگزین می‌کند. اما سلول‌های سرطانی اغلب از این روند طبیعی سر باز می‌زنند. پژوهشگران استنفورد معتقدند این رویکرد جدید می‌تواند سلول‌های سرطانی را به سمت خاموش‌ شدن طبیعی سوق دهد.

الهام از طبیعت در درمان سرطان

این ایده را دکتر جرالد کربتری، استاد دانشگاه استنفورد، ارائه داد. او حین پیاده‌روی در کوهستان کینگز کالیفرنیا به این فکر افتاد که چگونه کشفیات بزرگ در زیست‌شناسی، مثل کشف آپوپتوز در دهه ۱۹۷۰، می‌تواند الهام‌بخش روش‌های جدیدی برای درمان سرطان باشند.

پروتئین BCL6 که در مرکز این پژوهش قرار دارد، به بقای برخی از انواع لنفوم کمک می‌کند. در این بیماری، پروتئین BCL6 به دلیل جهش‌های ژنتیکی خاص، جلوی فعالیت ژن‌هایی را که مسئول شروع فرایند مرگ سلولی هستند می‌گیرد. هدف تیم پژوهشی این بود که از این ویژگی BCL6 در سلول‌های لنفومی بهره‌برداری و آن را به ماشه‌ای برای آغاز مرگ سلولی تبدیل کند.

فعال‌سازی مرگ سلولی از طریق ترکیب پروتئین‌ها

برای دستیابی به این هدف، پژوهشگران، مولکولی ایجاد کردند که BCL6 را به پروتئین دیگری به نام CDK9 متصل می‌کند. این ترکیب باعث فعال شدن ژن‌هایی می‌شود که BCL6 معمولاً خاموش نگه می‌دارد و در نتیجه، سلول‌های سرطانی را نابود می‌کند. این رویکرد با روش‌های درمانی سنتی که اغلب تمرکزشان بر خاموش‌ کردن پروتئین‌های سرطان‌زاست، تفاوت زیادی دارد. به جای آن، تیم استنفورد از پروتئین‌های موجود در سلول‌های سرطانی برای وادار کردن‌شان به نابودی خود استفاده می‌کند.

نتایج آزمایش‌ها و امید به آینده

در آزمایش‌های آزمایشگاهی، این ترکیب به طور موثری سلول‌های لنفومی را نابود کرد و سلول‌های سالم را تقریباً تحت تاثیر قرار نداد. این ترکیب حتی به زیرمجموعه خاصی از سلول‌های B سالم که به BCL6 وابسته هستند نیز آسیب نزد و در موش‌ها نیز نتایج امیدوارکننده‌ای داشت. در حال حاضر، پژوهشگران در حال آزمایش این ترکیب در حیوانات مبتلا به لنفوم هستند تا توانایی ضدسرطانی آن را در موجودات زنده بررسی کنند.

یکی از دلایل اصلی خاصیت هدفمندی این ترکیب، استفاده از پروتئین‌هایی است که به‌ طور طبیعی در خود سلول‌های سرطانی وجود دارد. پروتئین BCL6 عمدتاً در لنفوم و برخی از سلول‌های ایمنی مشاهده می‌شود که امکان درمان هدفمند سلول‌های سرطانی را بدون آسیب به دیگر سلول‌ها فراهم می‌آورد. پس از آزمایش ترکیب در بیش از ۸۵۰ نوع سلول سرطانی، پژوهشگران دریافتند که این ترکیب تنها سلول‌های لنفومی را از بین می‌برد.

پژوهشگران همچنین امیدوارند این روش به حل یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های درمان سرطان، یعنی مقاومت در برابر درمان، کمک کند. بسیاری از درمان‌های هدفمند با تمرکز بر ضعفی در سلول‌های سرطانی عمل می‌کند، اما سرطان اغلب راهی برای تطبیق و مقاومت در برابر درمان می‌سازد. تیم استنفورد با فعال‌سازی همزمان چندین مسیر مرگ سلولی، بر این باور است که می‌توانند سلول‌های سرطانی را سریع‌تر از آنچه می‌توانند مقاوم شوند، از بین ببرد.

این تیم در تلاش است ترکیب خود را به آزمایش‌های بالینی انسانی برساند و داده‌های کافی برای بررسی در انسان‌ها جمع‌آوری کند. همچنین، با راه‌اندازی استارتاپ Shenandoah Therapeutics، امید دارند کاربردهای این ترکیب را برای سایر پروتئین‌های سرطان‌زا نیز بررسی کنند.