پروژه بومی‌سازی موبایل به کجا رسید؟
به گزارش تجارت‌نیوز، تولید گوشی‌های بومی در چند سال اخیر تا اندازه‌ای اهمیت پیدا کرد که وزارت ارتباطات و سازمان‌های تابعش در دولت سیزدهم از حمایت‌های بیشتر از شرکت‌های تولیدکننده این محصولات خبر دادند و هم‌چنین، دست‌به‌کار فراخواندن شرکت‌های سازنده سیستم عامل شدند تا سیستم عامل بومی برای گوشی‌های هوشمند تولید کنند.
در کنار این تلاش‌ها، اقداماتی مثل ممنوع کردن واردات گوشی‌ها، نه فقط گوشی‌های آیفون بلکه ممنوع کردن واردات گوشی‌های دکمه‌ای (فیچرفون) هم به زعم کارشناسان و حتی تولیدکنندگان موبایل قدمی در جهت حمایت از بومی‌سازی گوشی تلفن همراه در کشور بود.
زومیت در نمایشگاه الکامپ امسال سراغ تعدادی از این شرکت‌ها رفت و درباره وضعیت تولید از آن‌ها سوال کرد. پاسخ مشترک همه آن‌ها این بود که شرکت‌ها به دلیل عدم تخصیص ارز واردات گوشی موبایل، کاهش میزان واردات و احتمال ممنوع شدن واردات گوشی‌های خارجی تا چند سال دیگر، به عرصه تولید وارد شده‌اند.
آن‌ها می‌گویند امکانات موجود در مرکز ویژه اقتصادی پیام هم مسیر تولید را هموار می‌کند اما بسیاری از حمایت‌ها، از جمله تسهیلات مالی، که گفته می‌شود برای شرکت‌های تولیدکننده در نظر گرفته شده صحت ندارد و آن‌ها هزینه لازم برای تولید را خودشان پرداخت می‌کنند.
تولید بدون وام و تسهیلات
عرفان موسوی، مدیر بازرگانی شرکت اطلس بنیاد جنوب که با برند ژوپیتر گوشی تولید می‌کند، در این خصوص به زومیت می‌گوید: «این که می‌گویند وام کلان با درصد سود پایین به ما می‌دهند، درست نیست. چنین کمک‌هایی فقط در حد حرف بوده است.»
منطقه ویژه اقتصادی پیام تا امروز بیشتر در روال و فرایند اداری سعی کرده از ما به‌عنوان یک شرکت خصوصی تولیدکننده حمایت کند و همکاری لازم را داشته است اما از نظر تسهیلات اقدامی انجام نشده و ما هیچ وامی نگرفته‌ایم و تامین مالی از سوی خودمان انجام شده است. بعضی معافیت‌های مالیاتی وجود دارد که در هر منطقه ویژه یا منطقه آزادی چنین معافیت‌ها و امتیازهایی به‌عنوان مشوق در نظر گرفته می‌شود؛ البته اجرایی شدن این امتیازها در زمان لازم است که می‌تواند مهم و موثر باشد.
حسین جلیلیان هم مدیر تولید برند بلوم است که با نام تجاری «مجموعه تجارتخانه حاجی قاسم» فعالیت می‌کند. او می‌گوید حمایت‌های انجام‌شده در حد کمک به پیش بردن فرایندهای اداری است، نه اعطای تسهیلات: منطقه ویژه اقتصادی پیام تا امروز بیشتر در روال و فرایند اداری سعی کرده از ما به‌عنوان یک شرکت خصوصی تولیدکننده حمایت کند و همکاری لازم را داشته است اما از نظر تسهیلات اقدامی انجام نشده و ما هیچ وامی نگرفته‌ایم و تامین مالی از سوی خودمان انجام شده است. بعضی معافیت‌های مالیاتی وجود دارد که در هر منطقه ویژه یا منطقه آزادی چنین معافیت‌ها و امتیازهایی به‌عنوان مشوق در نظر گرفته می‌شود؛ البته اجرایی شدن این امتیازها در زمان لازم است که می‌تواند مهم و موثر باشد.
جواد شریفی، مدیر خدمات شرکت پارس پردازش چهل چشمه (با نام برند هانوفر) نیز این گفته‌ها را تاکید کرده و می‌گوید: «ما بودجه‌ای که از سمت دولت یا مرکز اقتصادی پیام باشد، ندیده‌ایم.»
هرچند از تسهیلات و وام خبری نیست اما این نمایندگان شرکت‌های تولیدکننده می‌گویند برخی معافیت‌ها برای شرکت‌های تولیدکننده حاضر در منطقه اقتصادی پیام وجود دارد. مدیر بازرگانی برند ژوپیتر در این خصوص توضیح می‌دهد: حمایت‌ها به عمق تولید ما بستگی دارد. یعنی از ما سوال می‌شود که چه میزان از این دستگاه تولید داخل است. هرچه میزان تولید داخلی در یک کالا بیشتر باشد معافیت‌هایی مثل معافیت از مالیات بر ارزش افزوده قائل می‌شوند.
مدیر خدمات برند هانوفر اما اعتقاد دارد این معافیت‌ها در نهایت منجر به کاهش هزینه‌های تولید نمی‌شود: «یک سری معافیت‌های خاص وجود دارد اما در نهایت که شما کل هزینه‌های تولید را حساب می‌کنی، می‌بینی اگر گوشی را مستقیم وارد می‌کردی و در فاز تولید نمی‌رفتی به نفع بود.»
احتمال ممنوعیت واردات گوشی شرکت‌ها را به سمت تولید سوق داده است
او در پاسخ به این سوال که «اگر صرفه اقتصادی با واردات است، چرا وارد حوزه تولید گوشی موبایل شده‌اید؟» به مساله ممنوعیت واردات گوشی موبایل در سال‌های آینده اشاره می‌کند: واردات گوشی به کشور در حال محدود شدن است و کم‌کم دیگر اجازه واردات گوشی‌های خارجی را نخواهند داد یا این گوشی‌ها را رجیستر نمی‌کنند. شاید تا ۳، ۴ سال دیگر این اتفاق رخ بدهد؛ همان طور که الان اجازه ورود فیچرفون برندهای مطرح را نمی‌دهند یا آیفون وارد و رجیستر نمی‌کنند. این اتفاق برای بقیه برندهای خارجی هم می‌افتد تا ایران آرام‌آرام وارد صنعت تولید شود. ما خودمان واردکننده بودیم و هنوز هم واردات انجام می‌دهیم اما چون تخصیص ارز برای واردات گوشی انجام نمی‌شود میزان واردات کم شده است به همین دلیل ما هم رسته کاری‌مان را به تولیدات تغییر دادیم.»
مدیر تولید برند بلوم هم ممنوع شدن واردات گوشی به کشور را، که تا کنون در مورد فیچرفون‌ها اعمال شده، دلیلی برای ورود شرکت‌ها به عرصه تولید موبایل می‌داند و می‌گوید: «برنامه دولت برای بومی‌سازی گوشی‌های تلفن همراه و ممنوعیت واردات گوشی‌های دارای صفحه کلید بسیاری از شرکت‌ها وارد عرصه تولید شده‌اند.» بنابراین، او نیز تلویحا تصدیق می‌کند که اعمال این ممنوعیت با هدف بی‌رقیب کردن تولیدکنندگان داخلی میدان دادن به آن‌ها برای رشد انجام شده است.
فرایندهای زمان‌بر اخذ مجوز؛ چوب لای چرخ تولید
این نماینده برند بلوم اما نسبت به بعضی موازی‌کاری‌ها، که منجر به طولانی شدن فاصله میان تولید و عرضه محصول می‌شود، انتقاد دارد. هرچند جلیلیان اذعان می‌کند که دست‌اندرکاران و اعضای هیأت مدیره منطقه ویژه همکاری خوبی با تولیدکننده‌ها دارند اما مشکلات بیرونی را مانع کار می‌داند:
«بعضی موازی‌کاری‌ها از سوی ارگان‌های بیرون از منطقه برای بعضی تولیدکننده‌ها مشکل ایجاد کرده است. امیدوارم با در نظر گرفتن این که تعداد شرکت‌های تولیدکننده در حال زیاد شدن است، حمایت‌هایی انجام شود که مشکلات زودتر برطرف شود. چون محصولات های‌تک باید سریع‌تر وارد بازار شوند؛ اگر در فرایند اداری و این مسائل گیر کنند محصول بازارش را از دست می‌دهد و از رقابت جا می‌ماند.»
مدیر خدمات برند هانوفر به مشکلات بیشتری اشاره می‌کند. او توضیح می‌دهد که گوشی‌های این شرکت از فروردین امسال آماده فروش بوده اما روند دریافت مجوزها، مثلا رجیستر کردن IMEI گوشی، کند بوده و سامانه همتا دائما چوب لای چرخ کارشان می‌گذارد و گاهی فرایند دریافت مجوزها تا ۶ ماه زمان می‌برد.
تحریم‌های خاص از سوی کشورهای خارجی در کنار شروطی که بعضی نهادهای داخلی دارند کار تولیدکنندگان را گاهی به بن‌بست می‌رساند. شریفی در این مورد این طور توضیح می‌دهد: «سایت GSMA چون ما را تحریم کرده به گوشی‌های ایرانی IMEI نمی‌دهد. از آن طرف، چون سریال‌های ما در GSMA ثبت نشده سامانه همتا اجازه رجیستری نمی‌دهد. ما هنوز هم این مشکل را حل نکرده‌ایم و فقط امیدواریم که تا یکی دو ماه دیگر بتوانیم این مساله را حل کنیم.»
۲۰ سال از دانش و تکنولوژی اروپا عقب‌تریم اما ملاک سنجش ما استانداردهای اروپا است
البته این تنها سنگی نیست که بر سر راه فعالیت این شرکت قرار دارد. شریفی در ادامه به مساله دیگری هم اشاره می‌کند: مشکل دیگر از سمت شرکت انفورماتیک‌گستر است که اعلام کرد گوشی‌ها باید براساس استاندارد اروپا چک شوند اما نکته این است که مگر سطح علم و تکنولوژی ما در حد اروپا است که محصول ما با استانداردهای اروپا ارزیابی شود؟ ما حدود ۲۰ سال از دانش و تکنولوژی اروپا عقب‌تریم اما ملاک سنجش ما استانداردهای اروپا است. باید بگویند اگر تولیدات شما نسبت به این استانداردها ۲۰ درصد هم خطا داشت هم‌چنان قابل قبول است نه این که ۱۰۰ درصد این استانداردها را از ما انتظار داشته باشند.
به نظر او، دولت از یک طرف به دنبال حمایت از تولید داخل در حوزه گوشی موبایل است اما سازوکارها به گونه‌ای است که شرکت‌های خارجی را، که تحریم‌مان کرده‌اند، معیار و ملاک قرار می‌دهند.
شیوه تولید گوشی در شرکت‌های ایرانی تولیدکننده موبایل یکی از مسائلی است که باعث می‌شود بسیاری از افراد اعتقادی به «ایرانی بودن» این گوشی‌ها نداشته باشند. زمانی که شرکت داریا اولین گوشی موبایل خود را به بازار عرضه کرد بررسی‌ها نشان داد که این گوشی‌ها تولید چین هستند و صرفا با ایجاد تفاوت‌هایی در طراحی و ظاهر گوشی به نام گوشی ایرانی معرفی شده‌اند.
شرکت‌هایی که با زومیت گفت‌وگو کردند اما به این شیوه کار نمی‌کنند. نمایندگان هر سه برند توضیح می‌دهند که تولید آن‌ها به شیوه مونتاژ یا سرهم‌بندی (assemble کردن) انجام می‌شود. موسوی، که مدیر بازرگانی برند ژوپیتر است، می‌گوید: چون هیچ شرکتی در داخل کشور علم تولید بُرد یا صفحه نمایش را ندارد، نوع فعالیت تولیدی ما در زمینه محصولی مثل ساعت هوشمند به این صورت است که قطعات اصلی‌تر را وارد می‌کنیم و قطعات ساده‌تری مثل بند ساعت، اسپیکر و بدنه را خودمان تولید می‌کنیم و با قطعات دیگر assemble (سرهم‌بندی) می‌کنیم.
مدیر خدمات برند هانوفر هم که فعلا فقط فیچرفون تولید می‌کند توضیح می‌دهد که تولیدات‌شان در داخل ایران و منطقه ویژه اقتصادی پیام مونتاژ و سرهم‌بندی (assemble) می‌شود و اضافه می‌کند: «در همه شرکت‌های دنیا شیوه تولید همین است چون صرفه اقتصادی ندارد که یک شرکت همه قطعات گوشی را خودش تولید کند. حتی شرکت اپل هم LCD، رم،… را از شرکت‌های دیگر می‌گیرد و این قطعات را سرهم می‌کند.»
البته طراحی سیستم عامل به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین بخش‌های یک گوشی موبایل در برندهای مطرح دنیا توسط خود شرکت انجام می‌شود اما شرکت‌های ایرانی سهم بسیار اندکی در طراحی و تولید یک گوشی موبایل با قطعات تولیدی خودشان دارند. مدیر تولید برند بلوم میزان بومی‌سازی قطعات گوشی‌های موبایل مونتاژشده توسط شرکت‌شان را این طور توضیح می‌دهد: در گوشی‌های هوشمند ما حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد بومی‌سازی انجام شده اما در گوشی‌های صفحه کلیدی تا ۵۰ درصد از تجهیزات بومی‌سازی شده است.
تولید همه قطعات صرفه اقتصادی ندارد؛ دانش و فناوری لازم برای آن را هم نداریم
موسوی در توجیه این که چرا اکثر قطعات و تجهیزات یک گوشی را با واردات تامین می‌کنند، می‌گوید: « علم و دستگاه لازم برای تولید دوربین برای گوشی هم در ایران نیست و شما بخواهید دستگاه تولید دوربین را از چین وارد کنید ۱۰۰ میلیارد تومان هزینه دارد که اصلا به‌صرفه نیست و یک گوشی که قیمتش می‌تواند ۶ میلیون تومان باشد به قیمت ۱۰ میلیون می‌رسد.»
او در ادامه هم اضافه می‌کند که فعلا تولید به این شیوه انجام می‌شود تا روزی که دولت حمایت‌های لازم را انجام بدهد تا شرکت‌ها بتوانند دستگاه‌های تولید بُرد را وارد کنند و خودشان این قطعه و سیستم عامل را طراحی و تولید کنند.»
مدیر خدمات برند هانوفر هم اعتقاد دارد که در حال حاضر، وارد کردن دستگاه‌هایی که بتوانند با آن‌ها قطعات گوشی را تولید کنند صرفه اقتصادی ندارد و در ادامه می‌گوید: «باید شرکت تا یک حدی بزرگ شود بعد وارد حوزه تولید فطعات شود.»
چین اصلی‌ترین تامین‌کننده قطعات گوشی‌های تولید داخل است
مدیر تولید برند بلوم هم می‌گوید: «قاب و نرم‌افزار گوشی‌ها را خودمان طراحی می‌کنیم و بخشی از طراحی سیستم عامل را خودمان انجام می‌دهیم و بخشی از آن را برون‌سپاری می‌کنیم. تلاش ما این است که از توان شرکت‌های داخلی استفاده کنیم و با آن‌ها همکاری کنیم با این حال تجهیزات و قطعات را از خارج از کشور، بیشتر از کشور چین و هم‌چنین از کشورهای تایوان و امارات وارد می‌کنیم.»
چین کشور تامین‌کننده قطعات هر سه این شرکت‌های ایرانی است. آن‌ها با شرکت‌های چینی همکاری می‌کنند تا قطعات را بخرند، به ایران بیاورند و سرهم‌بندی کنند. مدیر خدمات برند هانوفر توضیح می‌دهد: «اکثر قطعات ما از کشور چین وارد می‌شود و ما سعی کرده‌ایم از متریال درجه یک شرکت‌های خوب و مطرح برای تولید گوشی‌ها استفاده کنیم. البته او از شرکت‌هایی که برد، قاب و باتری گوشی را از آن‌ها می‌گیرند نامی نمی‌برد.»
مدیر بازرگانی برند ژوپیتر هم می‌گوید سیستم عامل گوشی‌ها و ساعت‌های هوشمندشان چینی است چون برد را از چین وارد می‌کنند سیستم عامل را هم همان شرکت ارائه می‌کند. هرچند موسوی نامی از این شرکت چینی نبرد اما توضیح می‌دهد که «سیستم عامل مرسوم و User-friendly است و برعکس برندی مثل شیائومی که زبان فارسی را نمی‌خواند، این سیستم عامل زبان فارسی را هم ساپورت می‌کند.» البته او در ادامه این گفت‌وگو اشاره کرد که طرف چینی آن‌ها در تولید نه یک شرکت که یک کارگاه است.
مزیت رقابتی گوشی‌های تولید داخل صرفا ارزان‌تر بودن آن‌هاست
شرکت اطلس بنیاد جنوب از مرداد ۱۴۰۱ کارخانه‌اش را احداث و مجوزهایش را دریافت کرده ، پس از آن وارد فرایند سفارش و واردات کالا شده و تا سه یا چهار ماه دیگر محصول خود را به بازار عرضه می‌کند. بنابراین، هنوز گوشی‌های این برند به تولید انبوه نرسیده و این شرکت با نمونه‌ها و سمپل‌هایی از گوشی‌هایش در نمایشگاه الکامپ حاضر شده است. مدیر بازرگانی برند ژوپیتر می‌گوید که طبق برنامه‌ریزی‌هایشان این گوشی‌ها از مهر یا آبان ماه روی سایت قرار می‌گیرد و برای فروش عمده هم در دسترس خواهد بود.
مدیر بازرگانی برند ژوپیتر مزیت رقابتی گوشی‌های این برند را قیمت پایین‌تر و اقتصادی بودن آن‌ها نسبت به گوشی‌های هم‌رده از برندهای مطرح می‌داند. او درباره بازه قیمتی گوشی‌های ژوپیتر می‌گوید: رنج قیمتی گوشی‌های ما نسبت به کیفیت دوربین، کیفیت صفحه، رم، رام و… متفاوت است اما از پایه ۶ میلیون تومان به بالا گوشی داریم. گوشی‌هایی داریم که رم ۱۲ دارند که فکر می‌کنم برای چنین گوشی‌ای در برندهای دیگر باید ۲۰ میلیون تومان هزینه کنید اما ما با قیمت ۱۲ میلیون این گوشی را عرضه خواهیم کرد.
احسان یعقوبی، مدیر فروش مجموعه تجارتخانه حاجی قاسم که با برند بلوم در بازار حضور دارد، توضیح می‌دهد که حدود ۴ سال است که در فرودگاه پیام شروع به کار کرده‌اند و بیش از ۲ سال است که وارد حوزه تولید گوشی موبایل شده‌اند. آن‌ها کار را با تولید فیچرفون شروع کردند اما در حال حاضر گوشی‌های هوشمند هم تولید و به بازار عرضه کرده‌اند. او درباره قیمت گوشی‌ها این طور توضیح می‌دهد: گوشی‌های صفحه کلیدی از ۶۰۰ هزار تومان تا یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان در بازار موجود است. گارانتی ۱۸ ماهه و گارانتی ۳ ماهه تعویض هم دارند. گوشی‌های هوشمندی که عرضه می‌کنیم دو شکل دارند. یکی گوشی‌های برند مطرح G2 است که بازار عرضه می‌کنیم که بین ۴ تا ۵ میلیون تومان قیمت دارند. شکل دیگری از عرضه محصول ما به بازار با شیوه مونتاژ و سرهم‌بندی است که در بازار ۲، ۳ مدل از آن با قیمت کمتر از ۵ میلیون تومان عرضه شده است. این گوشی‌های مونتاژی تا حدی برای استفاده در ایران متناسب‌سازی‌شده و بومی‌سازی شده است اما گوشی برند G2 اصطلاحا customize شده نیست.
برند هانوفر هم تقریبا یک سال و نیم قبل به حوزه تولید وارد شده، از ۶ ماه گذشته تا حالا مونتاژ و تولید گوشی را انجام داده و قرار است تا یک ماه دیگر محصولات خود را به بازار عرضه کند.
مدیر خدمات این شرکت می‌گوید: «کارمان را با طرح‌هایی که شبیه فیچرفون‌های نوکیاست آغاز کرده‌ایم چون طراحی این گوشی‌ها به چشم مردم آشناتر است. البته نام برند خودمان یعنی هانوفر را روی گوشی زده‌ایم تا برای خریدار گمراه‌کننده نباشد و بتواند آن را از نوکیا تشخیص بدهد. سعی کرده‌ایم از لحاظ آنتن‌دهی و باتری گوشی‌های باکیفیتی داشته باشیم. در آینده که برند ما در بازار جا بیفتد سراغ طرح‌های اختصاصی خودمان برای طراحی گوشی‌ها می‌رویم.»
گوشی‌های این شرکت در بازه قیمتی ۴۰۰ هزار تومان تا یک میلیون و ۴۰۰ هزار تومان قرار دارد و شریفی می‌گوید: «مثلا گوشی ۳۳۱۰ نوکیا که در حال حاضر حدود ۳ میلیون و خرده‌ای است اما گوشی ۳۳۱۰ که ما تولید کرده‌ایم با همان کیفیت و متریال تقریبا ۷۰۰، ۸۰۰ هزار تومان قیمت دارد که حدودا یک‌سوم قیمت گوشی نوکیا است. این گوشی‌ها ۱۸ ماه گارانتی و ۳ ماه گارانتی تعویض دارد.»
البته برند هانوفر قصد دارد فاز اجرایی تولید گوشی‌های هوشمند را هم از ۸،۷ ماه دیگر آغاز کند و در این فاز هم از قطعات شرکت‌های چینی استفاده خواهد کرد.
منبع تجارت نیوز
