در انتظار عمان: اقتصاد ایران بر سر دو راهی آینده
امروز، نمایندگان ایران و آمریکا در مسقط، پایتخت عمان با یکدیگر به طور غیرمستقیم مذاکره کردند و قرار است دور بعدی نشست شنبه هفته آینده برگزار شود، اما نتیجه این مذاکرات چه تاثیری بر اقتصاد ایران می‌گذارد؟
مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در مسقط، بیش از آنکه یک رویداد دیپلماتیک معمولی باشد، یک نقطه عطف بالقوه برای آینده اقتصادی ایران است. در شرایطی که سایه تحریم‌های چندلایه، رکود و تورم، سرمایه‌گریزی و انزوای تکنولوژیک بر کشور سنگینی می‌کند، این مذاکرات حکم رفراندومی نانوشته را دارد: آیا اقتصاد ایران می‌تواند به مسیر رشد بازگردد یا در مسیر فرسایشی رکود ادامه خواهد داد؟
در این تحلیل، نه‌تنها پیامدهای کلی مذاکرات عمان را بررسی می‌کنیم، بلکه با نگاهی دقیق به آینده‌ی اقتصاد دیجیتال ایران، نقش فناوری در سرنوشت کشور را در قالب پنج سناریوی محتمل ارزیابی کرده‌ایم. همچنین با پیش‌بینی نرخ ارز در هر سناریو، تصویری عینی‌تر از پیامدهای اقتصادی این گفتگوها ارائه می‌دهیم.
پنج سناریوی آینده مذاکرات
۱. سناریوی بسیار خوش‌بینانه – توافق جامع و رفع گسترده تحریم‌ها
در این حالت، توافقی مشابه یا فراتر از برجام ۲۰۱۵ امضا می‌شود، منابع ارزی بلوکه‌شده آزاد، صادرات نفت ایران بدون محدودیت از سر گرفته، و سوئیفت و شبکه بانکی جهانی برای ایران باز می‌شود.
پیامدهای این سناریو شامل جهش رشد اقتصادی، کاهش سریع تورم، دسترسی به فناوری‌های جهانی، موج ورود سرمایه‌گذاران خارجی و بازگشت نخبگان است. شرکت‌های خارجی فناوری، پرداخت، لجستیک و تجارت الکترونیک وارد بازار ایران می‌شوند.
پیش‌بینی نرخ دلار: کاهش فوری به حدود ۴۵–۵۰ هزار تومان در کوتاه‌مدت، و تثبیت میان‌مدت در بازه ۴۰–۴۵ هزار تومان با سیاست‌های مکمل اقتصادی.
۲. سناریوی نسبتاً خوش‌بینانه – توافق موقت یا مرحله‌ای
در این سناریو، طرفین بر سر آزادسازی محدود منابع ارزی و کاهش برخی تحریم‌ها توافق می‌کنند، بدون آنکه ساختار اصلی تحریم‌ها تغییر کند.
پیامدها شامل کاهش محدود نرخ ارز، افزایش جزئی صادرات نفت، بهبود اندک در واردات کالاهای اساسی. شرکت‌های کوچک منطقه‌ای ممکن است به‌صورت محدود وارد تعامل با ایران شوند. خدمات ابری و زیرساختی شاید با مجوزهای خاصی قابل‌دسترس شود.
پیش‌بینی نرخ دلار: کاهش کوتاه‌مدت به حدود ۵۵ هزار تومان، با نوسانات در بازه ۵۰–۶۰ هزار تومان بسته به انتظارات بازار.
۳. سناریوی میانه – تداوم بن‌بست و بلاتکلیفی
مذاکرات به نتیجه مشخص نمی‌رسد، اما کانال دیپلماتیک باز می‌ماند. نه توافقی امضا می‌شود و نه شکست رسمی اعلام می‌شود.
پیامدها: ثبات نسبی با ریسک نوسان بالا. بازارها در وضعیت «انتظار» باقی می‌مانند. سرمایه‌گذاری جدید شکل نمی‌گیرد، اما برخی شرکت‌ها به امید گشایش در آینده باقی می‌مانند. استارتاپ‌ها در شرایط نیمه‌جان به فعالیت ادامه می‌دهند.
پیش‌بینی نرخ دلار: نوسان در بازه ۶۰–۶۸ هزار تومان؛ تثبیت مقطعی در صورت مداخله بانک مرکزی، اما ریسک جهش‌های ناگهانی بالاست.
۴. سناریوی بدبینانه – شکست مذاکرات و تشدید فشار
مذاکرات بی‌نتیجه پایان می‌یابد و طرفین مستقیماً شکست را اعلام می‌کنند. دولت آمریکا تحریم‌های جدیدی اعمال می‌کند.
پیامدها: شوک روانی منفی در بازار، جهش نرخ ارز، رکود تورمی، فرار سرمایه، مهاجرت نیروهای متخصص، تعطیلی استارتاپ‌ها. اکوسیستم دیجیتال ایران وارد فاز انقباضی می‌شود.
پیش‌بینی نرخ دلار: افزایش تا محدوده ۷۵–۸۵ هزار تومان در کوتاه‌مدت، با ریسک عبور از مرز ۹۰ هزار تومان در صورت واکنش ضعیف دولت.
۵. سناریوی بسیار بدبینانه – تشدید تنش و درگیری نظامی
در این سناریو، شکست مذاکرات به تنش مستقیم یا حمله نظامی منجر می‌شود. زیرساخت‌ها، صادرات و ارتباطات هدف قرار می‌گیرند.
پیامدها: فروپاشی زیرساخت اقتصادی، قطعی برق و اینترنت، مهاجرت گسترده، توقف فعالیت کسب‌وکارهای دیجیتال، ابرتورم، سهمیه‌بندی ارز، کنترل قیمت‌ها. دولت وارد حالت اضطراری اقتصادی می‌شود.
پیش‌بینی نرخ دلار: پرش ناگهانی به بالای ۱۰۰ هزار تومان، با احتمال رسیدن به ۱۲۰–۱۳۰ هزار تومان در صورت قطع صادرات نفت و افت شدید درآمد ارزی.
یک بازیگر حیاتی در سرنوشت اقتصاد: فناوری
در تمامی سناریوها، اقتصاد دیجیتال و فناوری اطلاعات در مرکز پیامدهای مذاکرات قرار دارند. اگر مسیر گشایش در پیش گرفته شود، اقتصاد دیجیتال ایران می‌تواند در مدت کوتاهی به یکی از بازیگران منطقه‌ای تبدیل شود؛ ولی اگر انزوا تداوم یابد، نه‌تنها شاهد مهاجرت فزاینده نخبگان خواهیم بود، بلکه زیرساخت دیجیتال کشور نیز فرسوده و غیرقابل‌اتکا خواهد شد.
بازار رمزارزها، شبکه‌های پرداخت، فین‌تک، و خدمات ابری همگی مستقیماً به سرنوشت مذاکرات گره خورده‌اند. در واقع، آینده بازارهایی چون بیت‌کوین در ایران، نه به ارزش دلاری آن، بلکه به جایگاه ریال و سیاست‌های حاکمیتی وابسته خواهد بود.
به طور کلی آینده اقتصاد ایران، بیش از هر زمان دیگری، در گرو تصمیمات ماه‌های آینده است. مذاکرات عمان می‌تواند نقطه شروع بازگشت ایران به مسیر تعامل جهانی و بازسازی اقتصادی باشد. اما در غیاب یک توافق هوشمندانه و پایدار، کشور وارد فاز طولانی‌تری از فرسایش اقتصادی و انزوای فناورانه خواهد شد.
منبع اکو ایران
