آینده آمایی

جهان از دیرباز تاکنون در حال تغییر و تحول بوده و هست ولیکن در سنوات اخیر تواتر و بسامد تغییرات بسیار بالا رفته ونوع اثرگذاری آنها بر مردم و نظام حکمرانی متحول شده است به نحوی که قابل مدیریت نیستند و امکان اعمال محدودیت و ایزوله کردن جامعه نسبت به آنها مقدور نیست .فلذا باید به آینده آمایی پرداخت یعنی اینکه یا باید با حضور در لبه های دانش و تکنولوژی و کاربردی سازی و تجاری سازی آنها ، آینده را آنطور که می خواهیم بسازیم و اگر بهر تقدیر اینکار میسر نیست باید خود را برای مواجهه از پیش اندیشیده شده با آینده های محتمل و تحمیلی ، آماده و مهیا سازیم .به دیگر سخن آینده آمایی ایران یعنی ساختن آینده مطلوب ایران و یا آماده ساختن ایران برای مواجهه با آینده های محتمل وتحمیلی پیش روی ، وظیفه ای که برعهده حاکمیت و بویژه رئیس جمهور بعنوان بالاترین مقام اجرایی کشور قرار دارد.

در علم مدیریت منابع انسانی می گویند بزرگترین اشتباه یک سازمان یا شرکت این است که برای شرایط امروز خود کارمند استخدام کند و لازم است شرکتها و سازمانها مطابق با شرایط آینده پیش روی خود ، کارمند استخدام کنند. این حکایت انتخابات ریاست جمهوری در ایران است یعنی عده از گذشته ثبت نام می کنند و عده ای از گذشته های دور تعیین میکنند چه افرادی از گذشته رقابت کنند و در رقابتها و منازعات و مجادلات ومجاملات انتخاباتی هم این افراد متعلق به گذشته ، پرونده ها و موضوعات و مقولات گذشته یکدیگر را رو میکنند و یا برای مسائل گذشته کشور راهکارهایی می دهند که غالبا در گذشته به نحوی از انحاء اجرا شده است و وضعیت حال کشور ماحصل آن است و درحالی که بالغ بر نیمی از جمعیت کشور ، زیر ۳۰ سال سن دارند و ۲۵ درصد جمعیت زیر ۱۵ سال سن دارند ، یک عده از جنس گذشته و دارای تفکرات و رویکرد های گذشته نگر دارند برای آینده نسل آینده تصمیم می گیرند بدون اینکه اقتضائات و شرایط آینده را در نظر داشته باشند.

طرفه تر آنکه صدا و سیما هم یکسری از مسئولین گذشته را بعنوان کارشناس و یا طراح سوأل از کاندیداها تعیین نموده و این افراد که در گذشته خود برمصدر همین مصادر بوده اند سوال طرح می کنند و هیچ خبری از آینده نگری ، آینده پژوهی و شرایط پیش روی نسل غالب جمعیتی ایران در این مباحثات نیست .

و نکته جالب توجه اینکه در دور دوم مناظرات که به موضوع ارائه عادلانه خدمات اختصاص داشت موضوعاتی نظیر یارانه ، سلامت و آموزش و پرورش و آموزش عالی مطرح شد ولی از منظر صدا و سیما خبری از نظام تامین اجتماعی( امدادی ، حمایتی و بیمه ای ) نبود و فقط یکی از کاندیداها به مقوله نظام تامین اجتماعی چند لایه اشاره بجا و درستی داشت.

به بیان دیگر همانطور سازمانها و شرکتها باید کارمندان جدید خود را سازگار با شرایط سی سال آینده سازمان و یا شرکت خود استخدام نمایند ، باید رئیس جمهور نیز در تراز آینده انتخاب شود و یا حداقل اینکه باید رئیس جمهور برای آینده ایران فکر کند و برنامه بدهد.

بعبارتی دیگر رئیس جمهور باید روند ها (ترندها) و ابر روندهای ( مگاترند ها) جهانی ، فناوری های نوین و کسب و کارهای نوظهور را رصد نموده و تاثیر و تاثرات آنرا بر کیفیت زندگی مردم و نیز حکمرانی احصاء و تجزیه و تحلیل و برای آن برنامه مشخص ومدون تهیه و ارائه دهند.

بطور مثال بحث کریدور ها های جهانی ، اقتصاد کم تماس و دلیوری ، هوش مصنوعی و سایر فناوری های نوظهور ، اقتصاد اشتراکی ، تولید بدون کارخانه ویا تولید انبوه در کلبه ، رمز ارزها ، اقتصاد پلتفرمی ، نیروی کار آنلاین ، آزادکاران ( فریلنسر ها ) و…از جمله مباحث روز دنیا است که بر کیفیت زندگی مردم ( اشتغال ، معیشت ، سلامت و نهاد خانواده ) و نیز برنوع حکمرانی و ارائه خدمات عمومی تاثیرات بنیان برافکنی گذاشته و خواهند گذاشت و چنانچه برای بهره گیری از این فرصت‌ها و یا مواجهه از پیش اندیشیده شده عقلانی و علمی با این پدیده ها چاره ای اندیشیده نشود ، نسل های فعلی و آینده کشور دچار مشکلات و معضلات بسیار غامضی خواهد شد بویژه آنکه قوانین و مقررات مورد عمل کشور بروز رسانی نشده و غالبا مربوط به دهه ۳۰ تا ۵۰ می باشد و اصلا با شرایط و اقتضائات روز دنیا و ایران سازگاری ندارد.

وقتی دوره زمانی تفکرات متولیان امر و کاندیداها زمان گذشته و حتی زمان حال باشد ، نمی شود انتظار اقدامات نوآورانه ، راهبردی، خلاقانه و آینده نگرانه از این افراد داشت و فقط مبتلابه گذشته و روشهای گذشته نگر می شویم و یا دچار آزمودن آزموده ها می گردیم و از تفکرات سترون ، راهکار متناسب با شرایط حال و آینده حاصل نمی شود.

بطور مثال باتوجه به فناوریهای نوظهور و کسب و کارهای نوین ، حجم عظیمی از نیروی کار جامعه تبدیل به آزاد کار و کارپذیر شده اند و می شوند که نظامات فعلی تنظیم روابط کار و قوانین کار و تامین اجتماعی و حتی نظامات تعرفه ای و مالیاتی کشور هم امکان رصد وتقویم تبادلات اداری ، مالی و قراردادی این نوع فعالیتها را ندارند و حتی تشکل‌های صنفی موجود هم نمی توانند این قشر نوظهور را نمایندگی کنند و اگر هر چه سریعتر دست بکار نشویم در آینده یا یک خلاء بزرگ پوشش های تامین اجتماعی ( امدادی ، حمایتی وبیمه ای ) مواجه خواهیم شد که بار حمایتی زیادی را به دولت و حاکمیت تحمیل خواهند نمود ضمن اینکه بحران سازمانها و صندوقهای بازنشستگی را تشدید خواهند نمود

مخلص کلام اینکه موضوع آینده آمایی ( آینده نگری ، آینده سازی و یا آماده شدن برای آینده ) باید یکی از موضوعات محوری کاندیداها و مناظرات انتخاباتی باشد.

کارشناس رفاه و نایب رئیس سابق هیات مدیره تامین اجتماعی

212